(Ảnh: Văn Miếu - Quốc Tử Giám - Không gian xanh giữa lòng Thành phố)

Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám là một trong những di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu hàng đầu và điểm tham quan du lịch hấp dẫn nhất của Thủ đô Hà Nội và cả nước. Để đáp ứng những nhiệm vụ chính trị quan trọng và khai thác tiềm năng du lịch xứng đáng với tầm vóc của Di tích, việc quản lý, bảo tồn, tu bổ, tôn tạo Văn Miếu - Quốc Tử Giám , trong đó có việc chăm sóc, bảo vệ  cảnh quan, môi trường sinh thái tại Di tích cần được thực hiện hết sức nghiêm túc và thận trọng.

 Trước năm 1988, nhiều công trình kiến trúc của di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám bị hư hỏng nặng, cột kèo mối mọt, mái ngói xô lệch, tường vữa sạt lở, sân. vườn ngập chìm trong nước sau mỗi trận mưa to; khu vực Hồ Văn bị người dân lấn chiếm, rác rưởi chất đống, nước hồ hôi thối... Xung quanh điện Đại thành cây dại um tùm bờ bụi, nhiều nơi cỏ mọc tràn che kín cả những đoạn đường gạch. Vườn cây không được chăm sóc, bị sâu, mối ăn rỗng, cành khô đeo bám lủng lẳng trên cành trông thật ái ngại, chuột bọ, ruồi muỗi khắp nơi. Khu vực Thái Học hoang phế, là nơi tụ tập của các đối tượng mại dâm, ma tuý, hành khất và trẻ bụi đời trong khu vực.

Ngay sau khi được thành lập (tháng 4/1988), Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu-Quốc Tử Giám đã tiến hành khảo sát và lên kế hoạch tu bổ, tôn tạo đối với toàn bộ khu di tích, đồng thời hết sức chú trọng đến công tác bảo vệ cảnh quan và môi trường di tích. Từ 1992 đến 1998, toàn bộ hệ thống cấp thoát nước, 4 chiếc hồ nhỏ và Giếng Thiên Quang trong khuôn viên Văn Miếu đã được tiến hành nạo vét, tu sửa lại. Các thảm cỏ, cây xanh, nhà vệ sinh, lối đi được cơ bản tu bổ, chỉnh trang.

Năm 2000, công trình Thái Học được phục dựng lại trên nền Quốc Tử Giám xưa, nối liền mạch tham quan Di tích với nhiều chậu cây thế lưu niên và những gốc đa, gốc đề cổ thụ.  Tiếp đó vườn Giám được tiếp quản, Phòng Duy tu - Môi trường được thành lập từ đội ngũ CBNV duy tu, bảo vệ môi trường chuyển từ công ty Công viên cây xanh Thành phố sang, giúp cho công việc ngày càng bài bản hơn. Trung tâm đã tiến hành xử lý tảo lục tại Giếng Thiên Quang, xử lý nước đọng ô nhiễm tại Hồ Văn, trả lại cho Di tích những không gian mặt nước trong xanh, sạch sẽ.

Hàng năm, công tác tu bổ, duy trì môi trường sinh thái luôn được đơn vị chú trọng và dành cho một nguồn kinh phí đáng kể. Việc chăm sóc thảm cỏ luôn xanh tươi, cắt xén kịp thời, tạo ra các nấm hoa, các nấm cây cảnh phong phú về chủng loại cũng như màu sắc được duy trì đều đặn, theo đúng quy trình khoa học. Trung tâm định kỳ phun thuốc xử lý mối, mọt cho toàn bộ khuôn viên di tích, cân chỉnh cắt tỉa, đảo đất cho các bồn hoa, thảm cỏ, bổ sung các giống thực vật mới phù hợp với thời tiết, khí hậu từng mùa; Kết hợp với các nghệ nhân lành nghề định kỳ chăm sóc cây cảnh, cây thế trên chậu luôn đảm bảo dáng, thế cây mang đậm nét dân tộc, các nấm hoa luôn được thay đổi theo mùa tạo nét đẹp mới cho cảnh quan di tích, đáp ứng kế hoạch trang trí, phục vụ đặc biệt vào các dịp lễ, tết...

Di tích ngày càng khang trang sạch đẹp. Từ năm 2016, khu vực Hồ Văn, Cổng chính Văn Miếu được thiết kế, tu bổ lại. Không gian thoáng đãng và hai quầy vé mới đặt ở vị trí 2 bên mặt tiền Di tích cùng với những thảm cỏ xanh mượt, những nấm hoa rực rỡ vừa hài hòa vừa thuận lợi cho việc đón tiếp khách tham quan và tổ chức các sự kiện văn hóa. Các thùng rác công cộng có hình dáng đẹp, ngăn phân loại rác thải riêng được đặt ở những vị trí hợp mỹ quan, thuận tiện cho du khách. Song song với việc phân luồng khách tham quan, Trung tâm đã phối hợp với các chuyên gia quốc tế xây dựng và lắp đặt hệ thống biển thông tin và biển chỉ dẫn khoa học (lối đi, nhà vệ sinh, trang phục, nơi thắp hương, cấm hút thuốc…) giúp khắc phục hoàn toàn tình trạng ùn tắc trong ngày lễ tết và tạo điều kiện cho du khách dễ dàng tham quan, giải quyết sinh hoạt tâm linh và cá nhân.

(Ảnh: Vườn bia Tiến sĩ)

(Ảnh: Đảm bảo Di tích luôn Xanh - Sạch - Đẹp để đón Du khách tới tham quan)

 Việc thực hiện xã hội hóa (nhà nước và nhân dân cùng làm) giúp cho các ban thờ  trong - ngoài luôn sạch sẽ, trang nghiêm. Sân - vườn rực rỡ hoa tươi. Đặc biệt, toàn bộ các nhà vệ sinh công cộng đều được nâng cấp, khuôn viên sạch sẽ, luôn có hoa tươi, nước thơm và lối đi, thiết bị riêng phục vụ cả du khách bình thường và người tàn tật miễn phí. Với tư duy đổi mới, trang trí trong Di tích từng bước tiến dần đến tiêu chí tinh tế về cả hình thức và ý nghĩa. Maket trang trí Hội chữ Xuân 2018 tại Hồ Văn tái hiện lại không gian khoa cử xưa với nhiều trò chơi dân gian trong bối cảnh làng quê truyền thống được công chúng đặc biệt khen ngợi và góp phần thu hút hàng trăm nghìn lượt du khách đến tham quan Di tích nhân dịp Xuân MậuTuất.

Không chỉ chú trọng đến cảnh quan, Đơn vị tạo mọi điều kiện thuận lợi cho CBNV Duy tu - Môi trường học tập nâng cao trình độ chuyên môn. Các lớp học ngắn hạn về ngoại ngữ và ứng xử văn hóa (do các tình nguyện viên quốc tế hướng dẫn) đã giúp anh chị em tự tin, lịch thiệp hơn khi tiếp xúc với khách. Văn Miếu - Quốc Tử Giám trong sớm xuân tinh mơ (5h-7h) như lắng đọng và sống động hơn với nụ cười, bộ đồng phục giản dị và những nhát chổi khua loẹt quẹt cần mẫn trên sân - cỏ, tiếng kéo xén tỉa cây lách cách… của những người công nhân vệ sinh - môi trường./.

Lê Thị Kim Anh